Писателката Ленче Милошевска е поет, романсиер и преведувач кој целиот свој работен век го има минато активно работејќи на развојот на домашната книжевна сцена и неодамна го објави своето ново дело „Недопрени бисери“. Станува збор за збирка раскази и кратки приказни која беше објавена од „Арс либрис“, дел од „Арс Ламина – публикации“ и ова дело е достапно во книжарниците „Литература.мк“ или онлајн на www.literatura.mk. Милошевска е автор на четири романи, една збирка раскази и пет стихозбирки, од 1999 година е член е на Друштвото на писатели на Македонија, а работела и како уредник во издавачките куќи „Култура“ и „Македонска книга“. Насловот на нејзиното ново дело „Недопрени бисери“ е произлезено од истоимениот расказ во кој повоеното време е согледано низ очите на девојче кое за свој идеал ја има мајката, горда и убава жена која била партизанка.
– Раскажувањето во прво лице на овие две личности, на ќерката, а потоа и на мајката, ги врзуваат повеќето раскази и приказни во оваа книга. Во првиот од трите циклуси раскази во книгата припаѓаат и неколку раскази кои не се директно врзани за овие два лика, како што е расказот „Пештер“. Додека, последниот циклус приказни под наслов „Дневникот на мајка ми“ претставува ретко женско писмо или недопрени бисери, бидејќи настаните се раскажани живо и возбудливо од самата хероина, партизанката Милка. Верувам дека ќе ги заинтересира денешните генерации кои сакаат да знаат повеќе за нашата антифашистичка борба за време на Втората светска војна, посебно кога се работи за еден храбар женски лик прикажан низ вистински борби и настани. Другите раскази и кратки приказни се однесуваат на малите и секојдневни нешта што емотивно ги доживуваат малите луѓе, како во расказот „Среќната Магда“ во кој истоимениот лик, Магда копнеела во младоста да се омажи за офицер, но тој ненадејно заминал во друга република, за да се сретнат пак на старост, по негова желба. Низ нивните судбините, а и низ некои автобиографски моменти на авторката се отсликува нашето блиско минато главно во Скопје и Битола – вели Милошевска за своето ново дело.
* Имате богата книжевна кариера и авторка сте на четири романи, збирка раскази и пет стихозбирки. Различен ли е процесот и вашето чувство во зависност од тоа дали создавате нов роман, раскази или поезија и како се случи „Недопрени бисери“ да излезе во форма на збирка раскази и кратки приказни?
Како авторка на повеќе романи, раскази и поетски книги, кога се однесува на различните книжевни жанрови во творечкиот процес, можам да кажам дека чувството е различно. За да напишете една добра песна многу е важен емотивниот момент кој доведува до изблик на емоција или рефлексија во стихови. Тоа може да биде импулс на среќа, тага, едно поетско спознание или мисла. Прозата бара поширок ангажман. Треба да компонирате една градба со јасно поставени ликови во соодветно окружување и со определена динамика, психолошки да ги осветлите ликовите, дали тоа ќе биде низ дијалог или опис, во зависност од вештината на писателот. Освен тоа прозата бара поголема физичка посветеност односно повеќе часови седење на компјутер.
* Вашата кариера отсекогаш била врзана со книгите. Може ли да направите споредба на квалитетот на домашната книжевна сцена во осумдесеттите или деведесеттите и сега?
Може да се каже дека целиот работен век го поминав работејќи со книгата, како уредник во издавачката куќа „Култура“, а кратко време и во „Македонска книга“. Всушност, како автор и преведувач и сега сум врзана со книгата. Ако ги погледаме изданијата во осумдесеттите и деведесеттите години и сегашните ќе забележиме огромни разлики, посебно по осамостојувањето на Македонија во деведесеттите. Во рамки на Југославија во осумдесеттите беше строго определено што може да се објавува. Се објавуваа и преобјавуваа некои наши и странски класици на македонски јазик, најмногу преку лектирата, меѓутоа, кога се работеше за современи светски автори најчесто ги читавме на српско-хрватскиот јазик. Македонското јазично подрачје е мало и не можеше да покрие голем пазар на книги. Сегашната печатарска техника ни овозможува печатење и на помали тиражи така што преводната литература од странските јазици на македонски доживеа подем. Истото се случи и со жанровската разновидност, денес може да се најдат најразлични наслови во издавачките куќи, од практични изданија, од мотивациски до белетристика.
* Кои домашни и странски писатели со задоволство ги читате и би им ги препорачале на нашите читатели?
Од нашите писатели секако би го препорачала Петре М. Андреевски чија поезија („Дениција“ и „Лакримариј“), неговите раскази како и романите „Пиреј“ и „Последните селани“ веќе сум ги препрочитала, посебно „Последните селани“ зашто го имам преведено на англиски заедно со професорот Ричард Гофрен. Од поновата генерација би ги споменала Венко Андоновски, Гоце Смилевски и Лидија Димковска кои со своите дела веќе се излезени од границите на нашата земја. Што се однесува до странските автори би сакала да не бидам нескромна бидејќи ќе ми треба поголем список, со оглед на мојата професија и на тоа што многумина од нив ги имам преведено на македонски јазик.
* Како дојде до соработката со „Арс Ламина“ и колку сте задоволни од целиот процес и заедничка работа на издавањето на ова дело?
Навистина сум задоволна од соработката со „Арс Ламина“ и импресионирана сум од добрата организација и соработката во овие тешки услови за работа во време на пандемијата. Сакам да им се заблагодарам на сите почнувајќи од главната уредничка Бранка Бугариска, уредниците на изданието, лекторката како и на промотивниот тим.
* „Арс Ламина“ реализира кампања за поттикнување на читањето кај децата насловена „Читањето е супермоќ“. Каков е вашиот впечаток за читачките навики кај денешните деца и дали сметате дека книгата има сила да ги „совлада“ видеоигрите и филмовите?
Ме радува кампањата на „Арс Ламина“ за поттикнување на читањето кај децата насловена „Читањето е супермоќ“. Се согласувам со насловот и верувам дека децата можат повеќе да се свртат кон читањето книги. Не можеме да ги одвратиме децата од современите видеоигри и филмови, но можеме да им ја всадиме љубовта кон книгата од најмала возраст преку прочитани приказни и дружење со детето, барем можеме да го направиме тоа кај помалите деца пред спиење, кога тие ја посакуваат грижата и близината на родителот, а подоцна детето само ќе посака да избере книга. Ова го кажувам од искуство, односно како успеав да им се доближам на моите внуци кога отидов да го посетам семејството на синот во странство. Едниот внук беше претшколска, а другиот школска возраст и постојано ми го „крадеа“ телефонот за да гледаат видеоигри во време кога родителите им беа на работа. Таму важи забрана за децата – да не поминуваат повеќе од два часа со видеоигри. Успеав да го убедам поголемиот внук дека ќе прочитаме една многу возбудлива книга за негова возраст со многу акција и хумор и дека ќе читаме заедно. Внукот го доживеа тоа како забава и ја подобри флуентноста во читањето. Тоа го правев пред спиење, кога правеше сѐ за кришум да се залепи на лаптоп. Ми се чини дека треба да се искористи моментот кога децата не сакаат да одат на спиење навечер или кога се плашат сами да заспијат. Мене ова ми успеа и со помалиот внук на кој редовно пред спиење морав да му ја прочитам приказната за итриот мачор кој успеал да стане миленик на шест куќи и каде газдите на сите шест куќи му давале да јаде сѐ до мигот кога ќе биде разоткриен. Мислам дека книгата секогаш ќе опстојува. Не треба да мислиме дека ќе ги „совлада“ видеоигрите и филмот, но ќе постои паралелно со нив и ќе има свое високо место, зашто читањето книга е поинакво естетско доживување. Не беше толку одамна кога луѓето сметаа дека со доаѓањето на филмот, театарот е загрозен и ќе замине во историјата, но тоа не се случи.