Зорка Тодорова-Младеновиќ : Фотографиите од Манаки ми помогнаа во истражувањето на историјата на костимот во Македонија
Во присуство на многубројни гости, љубители на модата, филмот, костимографијата, фотографијата и книжевноста, во понеделникот (23 септември) во автентичниот простор на КЦ „Магаза“ во Битола беше промовирана фотомонографијата „Костимот во Македонија од појавата на фотографијата до денес“ од Зорка Тодорова-Младеновиќ. Настанот се одржа во рамките на „Олабај“ – оф-програмата на Интернационалниот фестивал на филмска камера „Браќа Манаки“.
Поканата за одржување на настанот во рамките на фестивалот, не е случајна. Модераторката на промоцијата и воедно уредничка на книгата, Бисера Бендевска, ја објасни теснатa поврзаност на оваа книга со Манаки. Имено, во книгата се застапени голем број фотографии снимени од Милтон Манаки, кои служат како визуелен приказ и сведоштво за модата во почетокот на 20 век. Всушност со неговите фотографии почнува ова дело.
Авторката Тодорова-Младеновиќ, позната костимографка, модна креаторка, професорка и авторка на повеќе изданија поврзани со костимите и модниот дизајн, истакна дека токму овие стари слики, и уште многу други фотографии и цртежи многу ѝ помогнале во проучувањето на историјата на костимот во нашата земја.
– Идејата за оваа книга произлезе од мојата повеќедецениска работа со моден дизајн и костимографија. Со историските костими на нашиот народ се запознав преку ангажманите на многуте филмови и серии, кои се занимаваа со настани од минатото на нашиот народ. Исто така, имав можност да ги креирам костимите и за Музеј на македонската борба во Скопје, каде што ги „облеков“ восочните фигури со соодветни креации. Имам работено и на историски костими и во други музеи во нашата земја. Исто така, на факултет предавав Историја на костимот во светот и во нашата земја. Така, низ годините собрав многу материјал, фотографии, цртежи и податоци, и решив да ги објавам во книга… За многу од костимите од нашата историја имаше многу малку податоци, на пример за комитската облека или за облеката по Втората светска војна. Немаше ни многу податоци за почетоците на нашата текстилна индустрија… или за жените, кои не биле модно образовани, но со голема вештина ткаеле и рачно везеле облека, знаеле како да го кројат платното и да ги бојадисаат конците. Јас им се воодушевувам….Овие примери ми дадоа поттик да ја раскажам историјата на нашиот костим, рече авторката.
Промоторката на книгата Наде Геневска-Брачиќ, која е етнолог и кустос-советник во НУ Завод и музеј – Битола, воедно и авторка на едниот предговор во книгата, рече дека Зорка Тодорова-Младеновиќ во оваа книга нѐ води низ еден хронолошки приказ на модата и облекувањето од појавата на фотографијата до денеска. Овие фотографии се важен извор на информација, ни даваат слика за времето, просторот и историскиот момент на настанот или личноста почнувајќи од крајот на 19 век, па сѐ до денес“. Во книгата се користени фотографии од фондот „Манаки“, цртежи од Олга Бенсон и Марија Малахова од албумот „Македонски народни носии“ (1963 г.), од нејзината лична архива, голем број други фотографии. „Костимот во Македонија од појавата на фотографијата до денес“ ги сублимира сознанијата и знаењата здобиени од стручната наобразба на авторката во областа на костимографијата и модниот дизајн, но и од работните искуства, пред сè како филмски и музејски костимограф. Повикувајќи се на големите студии на проф. д-р Ѓорѓи Здравев за македонските народни носии, на д-р Воислав С. Радовановиќ, кој се фокусирал на раскошноста на мариовската носија и на неколкумина други македонски стручни лица, етнолози, и потпирајќи се на својот вроден раскажувачки талент, Тодорова-Младеновиќ создаде читлив и рецептивен текст интересен за стручната јавност, но и за секој љубопитник кој го интересира развојот на облеката во Македонија од првите фотографски записи, па до денес.
– Авторката ги опфаќа носиите од различни предели од Македонија, влијанијата за формирањето на костимот и нивните специфичности во поглед на колорит и техники на изработка. Но, исто така, ги открива и значајните функции на облеката, а го истакнува и накитот како значаен дел. Дава увид и во правните прописи кои биле воведувани за правилно облекување и улогата на револуционерната организација, рече Геневска-Брачиќ.
Стилот на пишување е белетризиран и збогатен со цитати од македонската книжевност, конкретно од романот „Крпен живот“ на Стале Попов во кој детално се опишуваат постапките на креирање облека во домаќинството, а вклучени се и сведоштва на историски личности од почетокот на 20 век во Македонија, кои зборуваат за други аспекти на облекувањето во тоа време. Книгата е збогатена со многубројни фотографии од приватната архива на авторката и од други извори, педантно забележани во книгата.
Ова беше второ претставување на „Костимот во Македонија“,по промоцијата во Музејот на македонската борба за самостојност во Скопје, во март оваа година.
Зорка Тодорова-Младеновиќ (1943) е моден креатор, костимограф, автор и новинар. По дипломирањето на Националната школа за декоративни уметности во Париз, Франција, во 1968 година, се вработува во Радио-телевизија Скопје како костимограф за ТВ-серии, драми и музичко-забавни емисии. Истовремено работи костимографии и за играни филмови („Мементо“, „Жед“, „Истрел“, „Исправи се, Делфина“, „Црвениот коњ“, „Хај-фај“, „Војната заврши“ итн.), и за театарски претстави (во Драмски театар, Кумановски театар, Битолски театар, Театар на националностите, Театар „Пралипе“ итн.). Во текот на својот работен век пишува и текстови за мода во македонските дневни и периодични изданија („Починка“, „Екран“, „Вечер“, „Нова Македонија“, „Журнал“, „Просветена жена“ и др.), а одреден период го уредува специјализираното списание „Текстилен информатор“. По пензионирањето, Тодорова-Младеновиќ реализира околу 200 историски костими за восочните фигури изложени во редовните поставки на Музејот на македонската борба за самостојност, како и во Археолошкиот музеј во Скопје.
Книгата „Костимот во Македонија“ е достапна во сите поголеми книжарници и онлајн преку www.literatura.mk.
